10 Biện Pháp Phòng Tránh Bệnh Ung Thư Vú Bạn Nhất Định Phải Thuộc Lòng

Bài viết hướng dẫn cách đánh bại nỗi sợ lớn nhất của các cô gái – ung thư vú.

Đã từ rất lâu rồi, trước cả khi chúng ta nổi nốt mụn đầu tiên, những khối u nhỏ ở ngực (budding breast) nhắc chúng ta nhớ rằng mình vẫn là những người phụ nữ trong giai đoạn phát triển. Một số người muốn sở hữu bộ ngực đầy đặn hơn, những người khác lại không muốn ngực to thêm nữa, chúng ta tự hỏi tại sao một bên ngực lại nhỏ hơn/lớn hơn/tròn hơn/phẳng hơn bên còn lại, tại sao đàn ông cứ chăm chăm nhìn vào ngực phụ nữ – và tại sao họ lại không làm như vậy.

Dù bản thân chúng ta mong muốn những điều mâu thuẫn đến mức nào, ngực là bộ phận đặc trưng của phụ nữ, đây cũng có thể là lý do vì sao đối với hầu hết các cô gái, ung thư vú là nỗi sợ lớn nhất. Chúng ta sợ căn bệnh này còn hơn cả bệnh tim mạch, loại bệnh có nguy cơ gây tử vong cao hơn gấp 10 lần.

Dù vậy rất ít phụ nữ mắc bệnh ung thư vú, và số người tử vong vì căn bệnh này còn ít hơn rất nhiều. “Ung thư không phải là một căn bệnh không thể tránh được. Phụ nữ có khả năng kiểm soát căn bệnh này nhiều hơn họ nghĩ,” bác sĩ da liễu Margaret I. Cuomo, tác giả của tựa sách A World without Cancer: The Making of a New Cure and the Real Promise of Prevention. “Tất cả những gì chúng ta làm từ khi thức dậy – từ những thứ chúng ta ăn hay uống đến việc chúng ta có tập thể dục hay không và có tránh các chất BPA, paraben, và các chất hóa học gây ung thư khác hay không – đều là một yếu tố có thể thay đổi gen trong cơ thể ta, bao gồm cả những loại gen có thể dẫn đến ung thư. Nguy cơ mắc bệnh của nhiều loại ung thư, bao gồm cả bệnh ung thư vú, có thể được giảm thiểu đáng kể bằng một lối sống lành mạnh.”

Những phương pháp mới cũng đang được phát triển nhằm mục đích giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh của bạn, bao gồm cả việc hiểu biết cơ địa của ngực và kiểm tra tiền sử bệnh lý gia đình bố lẫn mẹ. Bạn không thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ mắc bệnh; là một người phụ nữ, ung thư vú luôn là nguy cơ tiềm tàng. Nhưng bạn có thể ngăn chặn một cách triệt để nguy cơ phát bệnh. Sau đây là những biện pháp phòng tránh bệnh ung thư vú.

Tìm hiểu độ đặc khít của mô ngực

Một trong những cách mới nhất để bảo vệ bản thân bạn khỏi bệnh ung thư vú chính là tìm hiểu xem ngực bạn có mô đặc khít hay không. Khi bạn có nhiều mô hơn chất béo ở ngực – phổ biển ở phụ nữ trẻ tuổi – điều này sẽ khiến bệnh ung thư khó bị phát hiện hơn bằng phương pháp chụp quang tuyến vú: Cả khối u và mô ngực đều xuất hiện ở dạng màu trắng, trong khi chất béo thì có màu đen. Quan trọng hơn nữa, việc có mô ngực đặc khít sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư vú lên 6 lần. Các chuyên gia không rõ vì sao lại như vậy, nhưng có một khả năng rằng thực tế không có một thước đo chuẩn mực nào cho độ đặc khít của ngực, vậy nên các nhận xét của bác sĩ chỉ là nhận xét chủ quan.

Vào năm ngoái, ít nhất 13 bang của Mĩ (Alabama, California, Connecticut, Hawaii, Indiana, Maryland, New York, North Carolina, Nevada, Oregon, Tennessee, Texas và Virginia) yêu cầu các phòng khám thực hiện chụp quang tuyến vú thông báo với bệnh nhân độ đặc khít mô ngực của họ; có hai bang (Utah và Maine) cho phép các phòng khám chủ động thông báo với bệnh nhân, và nhiều bang khác cũng có kế hoạch làm theo. Trong thời gian tới, hãy hỏi bác sĩ chụp quang tuyến vú cho bạn liệu mô ngực của bạn có đặc khít hay không. Nếu độ đặc khít của bạn thấp, bạn vẫn cần kiểm tra thường xuyên. Nếu độ đặc khít cao, sẽ không có cách nào để làm giảm nó xuống (mặc dù độ đặc khít mô ngực có xu hướng giảm đi theo tuổi), nhưng bạn có thể bảo vệ bản thân bằng cách thực hiện thêm phương pháp chụp MRI hay chụp siêu âm vào những buổi xét nghiệm định kỳ, hoặc chuyển sang chụp quang tuyến kỹ thuật số với độ tương phản cao hơn, giúp dễ dàng nhận ra sự bất thường ở mô ngực.

Vận động/Tập thể dục

Tập thể dục có khả năng bảo vệ cơ thể khỏi bệnh ung thư vú theo nhiều cách khác nhau. Đầu tiên, tập thể dục giúp ta kiểm soát trọng lượng cơ thể. Một nghiên cứu của American Cancer Society phát hiện những người phụ nữ tăng thêm từ 21-30 pound cân nặng từ 18 tuổi có nguy cơ mắc bệnh ung thư vú tăng hơn 40% so với những người chỉ nặng thêm không quá 5 pound. Nguyên nhân: estrogen, là một loại nội tiết tố có khả năng kích thích sự phát triển quá mức của tế bào và bệnh ung thư vú. Trước thời kỳ mãn kinh, phần lớn lượng estrogen trong người phụ nữ được sinh ra bởi buồng trứng; sau thời kỳ mãn kinh, khi buồng trứng ngừng sản xuất nội tiết tố này, phần lớn estrogen đến từ các mô mỡ. Càng nhiều mỡ trong cơ thể phụ nữ, càng có nhiều estrogen.

Thứ hai, theo một nghiên cứu được công bố trong tuần báo Cancer Epidemiology, Biomarkers & Prevention., tập thể dục giúp thay thế cho quá trình trao đổi chất estrogen. “Ở những người phụ nữ tập thể dục, tỷ lệ giữa nội tiết tố estrogen ‘tốt’: và estrogen ‘xấu’ [những loại có thể gây tổn thương DNA và tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư vú] tăng lên khoảng 25%. Nghiên cứu trước đây đã chỉ ra tỷ lệ này càng cao, khả năng mắc bệnh ung thư vú của người phụ nữ sẽ càng thấp. Đối với những phụ nữ không tập thể dục, tỷ lệ này không hề thay đổi chút nào,” cộng sự nghiên cứu Mindy Kurzer, giáo sư tiến sĩ ngành Dinh dưỡng học tại University of Minnesota.

Điều đó không có nghĩa bạn phải tập luyện trở thành mình đồng da sắt đâu nhé. Trên thực tế, Women’s Health Initiative đã phát hiện rằng phụ nữ đi bộ từ 1¼ đến 2½ giờ mỗi tuần có nguy cơ mắc bệnh ung thư vú thấp hơn 18% so với những người phụ nữ chỉ ngồi một chỗ. Nhằm bảo vệ cơ thể khỏi căn bệnh này – và cả các loại bệnh ung thư khác – hiệp hội ACS khuyến khích tiêu chuẩn 150 phút tập thể dục cường độ trung bình mỗi tuần, tức 30 phút mỗi ngày trong 5 ngày mỗi tuần.

Tìm hiểu tiền sử bệnh lý ung thư của gia đình bạn – kể cả bên họ bố.

Khoảng 5-10% nguyên nhân mắc bệnh ung thư vú là do di truyền, một loại gen đột biến được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Gia đình họ nội cũng có ảnh hưởng nhiều như bên họ ngoại vậy. Và hãy tìm hiểu tiền sử bệnh lý các loại bệnh ung thư khác của gia đình bạn nhé. Đàn ông có thể chứa một số gen bất thường tương tự, như BRCA 1 và 2, các gen này không chỉ tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư vú ở phụ nữ mà còn cả ung thư buồng trứng, ung thư tuyến tụy ở cả đàn ông và phụ nữ, và ung thư tuyến tiền liệt và tinh hoàn ở đàn ông. Đồng thời, một chẩn đoán đa chiều ở bất cứ gia đình bên họ nội hay ngoại của bạn cũng có thể là manh mối giúp phát hiện sự liên kết di truyền này.

Bạn có thể biết rằng tiền sử bệnh lý của những người có quan hệ huyết thống cấp độ 1 (bố mẹ, anh em ruột, và con cái) có vai trò quan trọng nhất trong việc định mức nguy cơ mắc bệnh, nhưng hãy kiểm tra cả những người ở cấp độ 2 và 3 nhé (cô, chú, anh em họ, ông cố, cháu nội, cháu ngoại, cháu gái, và cháu trai.) Nếu tiền sử bệnh lý của gia đình làm bạn lo lắng, hãy nhờ đến sự giúp đỡ của một chuyên gia di truyền. Cô giáo dạy khiêu vũ, Suzanne Citere, 49 tuổi, thuộc Lighthouse Point, FL, đã kiểm tra tiền sử bệnh lý của gia đình cô – mẹ cô mất sớm do bệnh ung thư vú, còn ông ngoại bà ngoại, và cả hai anh em ruột của mẹ cô đều mất bởi các bệnh ung thư khác – và đã gọi cho một cố vấn di truyền học, người đã khuyến khích cô đi kiểm tra. Citere phát hiện ra cô thật sự có mang một loại gen đột biến trong người – BRCA2 – và đã chọn một quyết định khó khăn: phẫu thuật cắt bỏ cả hai vú để phòng ngừa nguy cơ mắc bệnh. Những người có gen BRCA đột biến có nguy cơ mắc bệnh ung thư vú cao hơn gấp 5 lần so với những người phụ nữ bình thường khác.

“Di truyền là một chủ đề rất phức tạp, và các cố vấn di truyền học không chỉ có thể cung cấp cho bạn những thông tin mới và chính xác nhất về nguy cơ mắc bệnh mà còn giúp bạn quyết định xem bạn có cần một bài kiểm tra di truyền hay không,” theo lời Sue Friedman, nhà sáng lập và giám đốc FORCE (Facing Our Risk of Cancer Empowered), một mạng lưới hỗ trợ cấpc quốc gia dành cho những người có nguy cơ cao mắc bệnh ung thư vú và buồng trứng. “Sau đó, nếu cần thiết, họ cũng có thể giúp bạn thật sự hiểu rõ kết quả kiểm tra của mình và những lựa chọn phòng ngừa hay điều trị dành cho bạn dựa trên kết quả ấy.” Hãy liên lạc với National Society of Genetic Counselors để tìm kiếm chuyên gia trong khu vực của bạn.

Giảm thiểu tiếp xúc phóng xạ từ những xét nghiệm sàng lọc

Nghe thật mâu thuẫn đúng không. Việc chụp quang tuyến vú là một vệ tinh tìm kiếm và phát hiện dấu hiệu bệnh ung thư vú, nhưng phóng xạ ion hóa – loại phóng xạ xuất hiện ở nhiều xết nghiệm sàng lọc công nghệ cao – là một yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh, vì nó có thể gây đột biến DNA ở các tế bào.

Điều này không có nghĩa bạn nên hủy lịch xét nghiệm chụp quang tuyến vú của mình. “Chụp quang tuyến vú chỉ mang theo một lượng phóng xạ rất nhỏ, và nếu bạn làm theo đầy đủ hướng dẫn tổng quát, bạn sẽ không gặp vấn đề gì đâu,” bác sĩ Robert N. Hoover, ScD, trưởng chương trình khoa da liễu và thống kê sinh học tại National Cancer Institute. “Lời khuyên này hoàn toàn tương tự đối với những lần khám răng bằng tia X-quang hằng năm và kiểm tra an ninh tại sân bay vậy, và nếu bác sĩ của bạn yêu cầu chuẩn đoán X-quang vì bất kỳ lý do gì, nguy cơ do tiếp xúc lượng phóng xạ tối thiểu ấy không quan trọng bằng khả năng chuẩn đoán một căn bệnh tiềm tàng bạn có thể mắc phải.”

Tuy nhiên vẫn có những ngoại lệ: Những phụ nữ sử dụng liệu pháp xạ trị ở vùng ngực cho việc điều trị các bệnh ung thư từng mắc phải, như triệu chứng Hodgkin và ung thư bạch huyết có nguy cơ phát sinh bệnh ung thư vú cao hơn. (Tần suất trị liệu càng nhiều ở độ tuổi càng nhỏ sẽ càng có nguy cơ cao hơn nữa). Tóm lại, theo hiệp hội FDA, tia X-quang chỉ nên được sử dụng khi “các nhà vật lý trị liệu cho rằng điều đó là cần thiết để chẩn đoán cận lâm sàng hoặc để xác định hướng trị liệu cho một căn bệnh nào đó.” Nếu bác sĩ của bạn yêu cầu sử dụng tia X-quang, hãy đảm bảo bạn hiểu lý do sử dụng, nếu bạn vẫn không chắc chắn mình cần đến phương pháp chụp X-quang, hãy hỏi ý kiến của một người có chuyên môn khác.

Hạn chế các liệu pháp tác động đến nội tiết tố

Hiệp hội Women’s Health Initiative đã phát hiện rằng việc sử dụng lâu dài các liệu pháp kết hợp estrogen và progestin làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư vú lên 24%, nhưng trừ khi nguy cơ mắc bệnh của bạn đã sẵn cao một cách đáng kể, bạn vẫn có thể nhờ bác sĩ tư vấn về việc sử dụng liệu pháp nội tiết tố nhằm kiểm soát các triệu chứng mãn kinh như triều nhiệt. Chỉ cần sử dụng ở hàm lượng thấp nhất, và trong thời gian ngắn nhất có thể.

“Một người phụ nữ sử dụng liệu pháp nội tiết tố nên cân nhắc giữa việc tăng nguy vơ mắc bệnh ung thư với các yếu tố chất lượng cuộc sống và thời gian sử dụng,” theo lời bác sĩ da liễu Mary L. Gemignani, một bác sĩ phẫu thuật ngực tại Memorial Sloan-Kettering Cancer Center ở thành phố New York City. “Tuy nhiên, những người phụ nữ với nguy cơ mắc bệnh ung thư vú cao nên cố gắng tránh tất cả các liệu pháp này trừ khi họ đã cắt bỏ buồng trứng và sẽ trải qua phẫu thuật mãn kinh.” Nếu bạn vẫn muốn dùng liệu pháp nội tiết tố, viện National Institutes of Health khuyến khích bạn và bác sĩ cân nhắc lại quyết định này mỗi 6 tháng một lần. Nếu bạn không muốn sử dụng liệu pháp này, hãy trò chuyện với bác sĩ trị liệu nhằm lựa chọn những phương án khác để điều trị các triệu chứng.

Cân nhắc việc cho con bú sữa mẹ

Một nghiên cứu gần đây trong tuần báo American Journal of Clinical Nutrition phát hiện rằng, những phụ nữ liên tục cho con bú sữa mẹ trong 6 tháng đầu có nguy cơ tử vong bởi ung thư giảm xuống khoảng 10% so với những phụ nữ khác. Có một nguyên nhân duy nhất: phụ nữ trong giai đoạn cho con bú sẽ không có kinh nguyệt, giúp hạn chế chu kỳ kinh nguyệt trong cuộc đời của cô ấy, từ đó giảm bớt lượng estrogen trong cơ thể. Kết luận: “Có rất nhiều dữ liệu đáng chú ý chỉ ra việc cho con bú sữa mẹ làm giảm nguy cơ mắc bệnh,” bác sĩ Otis Brawley, giám đốc y tế của ACS, nói. “Nếu một người mẹ có khả năng cho con bú sữa thay vì sữa bột pha, việc đó rất được khuyến khích.” Nói cách khác, bạn đã nghe các chuyên gia nói rằng “sữa mẹ là tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ”, và bây giờ đã có thêm những bằng chứng cho thấy việc đó cũng có lợi cho sức khỏe của chính bà mẹ.

Lựa chọn thực phẩm hằng ngày hợp lý

Các nghiên cứu tiếp tục đưa ra những bằng chứng tiềm năng về sự ảnh hưởng của thực phẩm tới nguy cơ mắc bệnh ung thư. Ví dụ, những nhà nghiên cứu ở Havard gần đây đã phát hiện ra rằng, những người phụ nữ có nồng độ carotenoid trong máu cao nhất có nguy cơ mắc bệnh ung thư vú giảm đi 19% so với những người có nồng độ carotenoid thấp. Carotenoid được tìm thấy trong trái cây và rau củ như rau lá xanh, cà rốt, và ớt đỏ. Những người phụ nữ hấp thụ nhiều carotenoid còn có ít nguy cơ hình thành bệnh ung thư vú thụ thể estrogen âm tính hơn (là căn bệnh nguy hiểm hơn nhiều). Những dưỡng chất thực vật khác cũng có thể giúp bảo vệ cơ thể khỏi bệnh ung thư vú, bao gồm sulforaphane (được tìm thấy trong các loại rau họ Cải) và lycopene (chất hóa học khiến cho cà chua có màu đỏ). ACS khuyến khích ăn ít nhất 5 khẩu phần trái cây và rau củ mỗi ngày, hạn chế các loại thịt đỏ và thịt chế biến, và ăn ngũ cốc nguyên hạt giúp giảm thiểu nguy cơ mắc các loại bệnh ung thư.

Cuối cùng, hãy cắt giảm lượng thức uống có cồn (nhiều nhất là một ly mỗi ngày) – những người uống nhiều rượu bia sẽ tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư vú đến 1,5 lần so với những người không uống rượu bia.

Phát hiện và điều trị sớm nếu mắc bệnh

Khi bệnh ung thư vú được phát hiện sớm, tiên lượng về sự tiến triển của bệnh thông thường rất chính xác. Tỷ lệ sống ít nhất 5 năm sau chẩn đoán đối với những bệnh ung thư vú được phát hiện sớm và chỉ nằm ở tuyến vú (không di căn ra các bộ phận khác) là 99%, theo tổ chức chống ung thư ở Mỹ American Cancer Society (ACS). Sau đây là những gì bạn cần biết:

• Nếu nguy cơ mắc bệnh của bạn ở mức trung bình (không có tiền sử bệnh trong gia đình), Lực lượng y tế dự phòng Hoa Kỳ (US Preventative Services Task Force) khuyến nghị xét nghiệm chụp quang tuyến vú và kiểm tra lâm sàng định kỳ từ 1-2 năm bắt đầu từ độ tuổi 50. Những chuyên gia và tổ chức khác bao gồm ACS khuyến nghị bắt đầu chụp quang tuyến vú từ khi bắt đầu bước sang độ tuổi 40. Hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ để xác định kế hoạch phù hợp cho bạn.
• Để ý đến những dấu hiệu khác thường về mặt hình thức hay kết cấu vùng ngực để bạn có thể mô tả lại cho bác sĩ. Đồng thời, luôn luôn thông báo với bác sĩ vật lý trị liệu nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu lạ nào như chảy máu hay đóng vảy cứng trên núm vụ, và nếu bạn cảm thấy đau ở vùng ngực.
• Những người phụ nữ có khả năng mắc bệnh cao hơn nên bắt đầu thực hiện các phương pháp xét nghiệm trên sớm hơn và thường xuyên hơn nhiều, và họ cũng nên cân nhắc phương pháp chụp cộng hưởng từ (MRI).

Những người chưa mắc bệnh nhưng mang trong người gen đột biến gây bệnh nên làm gì?

Bạn có thể đã nghe đến cụm từ “previvor” khi Angelina Jolie công khai việc cô ấy đã thực hiện cắt bỏ tuyến vụ sau khi phát hiện ra rằng mình có gen BCRA đột biến. Tuy vậy, bạn không cần phải có một gen lỗi thì mới là “previvor”. Cụm từ này chỉ những người chưa từng mắc bệnh ung thư nhưng có nguy cơ mắc bệnh cao. Và mặc dù phẫu thuật cắt bỏ tuyến vú có thể giảm đi đáng kể nguy cơ mắc bệnh, đó không nhất thiết là lựa chọn duy nhất của bạn.

Sau khi phát hiện ra rằng mình có gen đột biến BRCA giống như họ hàng cận huyết và có khả năng mắc bệnh ung thư vú, Jill Amaya, 48 tuổi, sống Clayton, New York, đã bắt đầu thực hiện luân phiên chụp MRI và chụp quang tuyến vú cách 6 tháng một lần. “Sự theo dõi chặt chẽ này giúp tôi cảm thấy an tâm hơn, rằng nếu có điều gì bất thường xảy ra, các bác sĩ sẽ sớm phát hiện và điều trị kịp thời,” cô nói. Một số phụ nữ thường lựa chọn phương pháp phòng bệnh bằng thuốc như tamoxifen, giúp giảm nguy cơ mắc bệnh, cùng với sự giám sát chặt chẽ với những xét nghiệm định kỳ và những thay đổi trong lối sống.

Một kế hoạch tác chiến cho những người đã được chữa khỏi bệnh ung thư vú

Ăn uống đúng cách, tập thể dục thường xuyên, duy trì cân nặng lý tưởng cho khoẻ mạnh, và thường xuyên thực hiện các xét nghiệm có thể giúp bạn ngăn ngừa tái phát bệnh. Bạn cũng nên tham khảo ý kiến bác sĩ về những lời khuyên xét nghiệm ung thư vú – bạn có thể muốn bổ sung thêm phương pháp siêu âm hoặc MRI vào chu trình định kỳ. Nếu bạn đang uống tamoxifen để trị bệnh ung thư vú, bác sĩ có thể sẽ khuyến nghị bạn duy trì dùng thuốc thêm một thời gian nữa. Một nghiên cứu mới đây được giới thiệu tại hội nghị thường niên American Society of Clinical Oncology phát hiện ra rằng những người phụ nữ kiên trì uống thuốc trong vòng 10 năm thay vì 5 năm có sự suy giảm đáng kể nguy cơ tái phát bệnh.

Bạn cũng có thể sẽ muốn cân nhắc đặt lịch hẹn với một nhà cố vấn di truyền học. Nếu bệnh ung thư vú của bạn thực sự có liên quan đến gen đột biến, người thân của bạn cũng có thể có nguy cơ mắc bệnh ung thư vú, cũng như ung thư buồng trứng và các loại ung thư khác.

Cuối cùng, đừng quên việc chăm sóc cho sức khoẻ những vùng còn lại trên cơ thể. “Phụ nữ thường chỉ quan tâm đến bệnh ung thư vú sau khi được chẩn đoán mắc bệnh, điều đó hết sức bình thường,” theo lời Mary L. Gemignani, thạc sĩ y khoa, bác sĩ phẫu thuật ở Memorial Sloan-Kettering Cancer Center. “Nhưng trong thời gian chữa trị và hồi phục, điều quan trọng là bạn phải chú ý đến cả những yếu tố sức khoẻ khác, như kiểm tra phụ khoa và da liễu thường xuyên, đồng thời duy trì các buổi xét nghiệm định kỳ.”