Phòng chống ung thư da không chỉ cần kem chống nắng

Chỉ số tia UV tại Thành phố Hồ Chí Minh đang ở mức báo động, nguy cơ ung thư da do tiếp xúc với ánh mặt trời trở nên gần với chúng ta hơn bao giờ hết. Thời gian tiếp xúc với ánh nắng mặt trời tỉ lệ thuận với những thiệt hại, tổn thương da lén lút xuất hiện. Theo thời gian, nó dần dần trở thành những nếp nhăn, các đốm đồi mồi, và thậm chí cả ung thư da. Và bạn tự hỏi, làm thế nào mà điều này lại xảy ra?

Ánh sáng mặt trời rất nguy hiểm. Liệu sử dụng kem chống nắng liệu đã đủ để phòng tránh ung thư da? Dưới đây là những gì xảy ra bên dưới bề mặt da của bạn – và làm thế nào bạn bảo vệ da an toàn.

Sự khác biệt giữa UVA và UVB là gì?

Tất cả các tia UV đều vô hình, nhưng có nhiều loại tia khác nhau gây tổn thương da theo nhiều cách khác nhau. Hai loại tia chúng ta bị ảnh hưởng là UVA và UVB (tia UVC không thể xuyên qua bầu khí quyển của Trái Đất). Sự khác biệt giữa các tia UVA và UVB là độ sâu chúng xâm nhập và năng lượng:

Sự khác biệt giữa các tia UVA và UVB là độ sâu chúng xâm nhập và năng lượng

Tia UVA, còn được gọi là tia lão hóa, có bước sóng dài hơn và đi xa hơn. Vì chúng thâm nhập vào lớp da sâu hơn, gọi là các lớp biểu bì, tia UVA làm suy yếu cấu trúc hỗ trợ của da, gây ra nếp nhăn và chảy xệ đồng thời cũng góp phần trong việc hình thành bệnh ung thư.

Tia UVB, gây cháy nắng, có bước sóng ngắn hơn và gây thiệt hại phần bề mặt. Mức năng lượng cao của chúng trực tiếp tương tác với ADN, gây thiệt hại cho lớp biểu bì, hoặc các lớp tế bào ở trên. Nhưng không chỉ cháy nắng mới là dấu hiệu làn da đang bị đốt cháy, một làn da rám nắng cũng cho thấy các tế bào đang bị “nấu chín”.

Hầu như tất cả mọi người đều tiếp xúc với một lượng lớn tia UVA trong suốt cuộc đời. Đó là bởi vì các tia UVA chiếm 95% của bức xạ tia cực tím xâm nhập vào Trái Đất. Điều khiến chúng rất nguy hiểm, là chúng xuyên qua mây và kính – và bất kể là mùa nào, tia UVA đều xuất hiện với khoảng cường độ như nhau trong tất cả các thời gian vào ban ngày.

Tuy nhiên 5% tia UVB lại là tác nhân gây tổn hại đáng kể cho làn da của bạn. Tổn thương trực tiếp đến ADN trong các tế bào da dẫn đến những đột biến gây thiệt hại bề mặt cũng như các tế bào ung thư. Nhưng điều đó không có nghĩa là tia UVA vô hại; những tác hại của chúng chỉ lâu xuất hiện hơn mà thôi.

Tia UV đốt cháy da bạn như thế nào

Khi tia UV tác động vào các tế bào, các phân tử oxy hữu ích sản xuất các gốc tự do có thể gây hại chức năng tế bào. Các gốc tự do tấn công ADN của tế bào và làm vỡ nó hoặc thay đổi cấu trúc, và điều này có thể dẫn đến ung thư.

Khi tia UV tác động vào các tế bào có thể gây hại chức năng tế bào

Hơn 85% sự lão hóa có thể nhìn thấy và tổn thương da gây ra bởi các yếu tố bên ngoài, đặc biệt là do tiếp xúc với tia cực tím, điều này làm gia tăng sự phân hủy collagen và elastin, dẫn đến các nếp nhăn và da chảy xệ.

Những vết tàn nhang dễ thương trên mũi bạn? Thực ra chúng là một dạng tổn thương do tia UV gây ra. Ánh nắng mặt trời kích thích các sắc tố. Tế bào da tạo ra melanin như một cơ chế để giúp bảo vệ ADN. Vấn đề là nó vẫn không thể ngăn chặn 100% tia UV, do đó làn da của bạn vẫn cần thêm các biện pháp bảo vệ khác.

Các tế bào ung thư đến từ đâu?

Tùy thuộc vào cách các tế bào bị tổn thương phản ứng, tiếp xúc với ánh nắng mặt trời có nguy cơ gây ra một số dạng ung thư da.

Các tế bào ung thư xuất hiện đến một mức độ nào đó thì bệnh ung thư xuất hiện

Dạng phổ biến nhất (và ít nguy hiểm nhất) là ung thư biểu mô tế bào gai và ung thư biểu mô tế bào đáy. Loại ung thư này nhắm vào các tế bào keratinocyte tạo nên các lớp ngoài của da. Sau nhiều năm liên tục bị tổn thương bởi tia UV, các tế bào ADN bị đột biến thay thế các tế bào khỏe mạnh và trở thành ung thư. Các tế bào ung thư xuất hiện đến một mức độ nào đó và làn da khỏe mạnh không còn có thể thực hiện nhiệm vụ nữa – và bệnh ung thư xuất hiện.

Tin tốt là loại ung thư này lây lan rất chậm và có xu hướng phát triển trong những vùng da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, vì vậy nếu cảnh giác và cẩn thận bạn có thể phát hiện bệnh ung thư tế bào nền và vảy trước khi chúng trở nên nguy hiểm. Mặc dù loại ung thư này hiếm khi lan ra, hãy chắc chắn phát hiện chúng sớm để tránh sẹo và các biến chứng tiềm ẩn khác.

Ung thư tế bào hắc tố Melanoma thì nghiêm trọng hơn nhiều. Tế bào sắc tố melanocytes có thể bị mất kiểm soát sau khi tiếp xúc với tia cực tím – hay thậm chí chỉ sau một vết cháy nắng nhẹ. Loại ung thư này phát triển nhanh hơn và có nhiều khả năng lây lan, điều này khiến nó trở nên rất nguy hiểm. Melanoma phân chia rất nhanh chóng, dẫn đến một số lượng lớn các đột biến. Tuy phần lớn melanoma xuất hiện trên ngực, cánh tay và chân, cũng có một số loại ung thư xuất hiện ở mắt (rất khó điều trị), trong lòng bàn tay và dưới móng tay.

Dấu hiệu bạn bị tổn thương da

Bằng chứng rõ ràng nhất cho thấy bạn đã để tia UV gây tổn hại cho làn da là những vết tấy đỏ – hoặc rám nắng. Cảm giác sưng và đau do cháy nắng là một phản ứng viêm của các tế bào bị tổn thương do ánh nắng mặt trời. Và các vết rám nắng là cách cơ thể của bạn che chắn bản thân khỏi các tia UV.

Tia UV gây tổn hại cho làn da là những vết tấy đỏ – hoặc rám nắng

Theo Skin Cancer Foundation, chỉ một vết cháy nắng nhỏ từ thời thơ ấu cũng có thể làm tăng gấp đôi nguy cơ phát triển melanoma sau này trong cuộc sống. Nguy cơ melanoma cũng tăng gấp đôi nếu bạn phơi nắng trên 5 phút, bất kể tuổi tác. Các đốm đồi mồi hoặc sắc tố không đồng đều cũng là dấu hiệu các tế bào của bạn đang phản ứng với tổn thương từ tia UV.

Có một liên kết giữa “dysplastic nevi ” (thuật ngữ chỉ nốt ruồi không bình thường nhưng lành tính) và melanoma. Mặt trời làm tăng số lượng nevi, vậy nên sự hiện diện của chúng cho thấy bạn đã tiếp xúc rất nhiều với ánh nắng mặt trời và đồng thời chỉ ra nguy cơ ung thư da.

Và một hình thái phát triển khác của da gọi là dày sừng quang hóa actinic keratosis, cũng chỉ ra mức độ tổn thương của da. Những vết lồi lõm này có thể có dạng vảy, thô ráp, lồi lên từ da, và giống như mụn cóc. Thông thường, những vết này sẽ phát triển thành ung thư biểu mô tế bào vảy, vì vậy hãy đến gặp bác sĩ da liễu nếu bạn phát hiện nó nhé.

Làm thế nào để làm kiểm soát những thương tổn

Bạn không phải trốn ở nhà quanh năm đâu; bạn vẫn có thể sửa chữa những sai lầm trong quá khứ và ngăn chặn các cuộc tấn công trong tương lai.

Bước đầu tiên? Các tổn thương do ánh nắng mặt trời là kết quả được tích lũy, vậy nên nó không xảy ra cùng một lúc. Nói cách khác, tia UV làn da bạn tiếp xúc bây giờ và nhiều năm trước đây đều nguy hiểm như nhau. Vì vậy, không bao giờ là quá sớm, cũng không bao giờ là quá muộn để bắt đầu chống nắng cẩn thận.

Sử dụng kem chống nắng quang phổ rộng, giúp bảo vệ da khỏi cả tia UVA và UVB

Một bước không thể thiếu là sử dụng kem chống nắng quang phổ rộng, giúp bảo vệ da khỏi cả tia UVA và UVB. Và bạn cần phải thoa kem chống nắng bất cứ khi nào bạn dành thời gian bên ngoài. Thêm một sản phẩm chống vào quy tìnhhàng ngày của bạn có tác dụng hiệu quả giúp ngăn ngừa các đốm đồi mồi và nếp nhăn. Cơ thể có cơ chế để phục hồi tổn thương ADN. Các tế bào tạo ra enzyme phát hiện tổn thương và sản sinh ra ADN mới. Vậy nên nếu bạn giảm thiểu các tổn thương da trong tương lai, bạn đang giúp những enzyme này làm việc hiệu quả hơn.

Mặc quần áo để bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời cũng đem lại hiệu quả đáng kể

Việc mặc quần áo để bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời cũng đem lại hiệu quả đáng kể. Vải dệt cung cấp một lá chắn, Mott 50, Athleta và Uniqlo có những bộ cánh rất nhẹ nhàng mà không làm cho bạn trông giống như đang núp dưới một cái lều. Kính mát cũng rất quan trọng; đôi mắt của bạn rất nhạy cảm với tia UV, và tiếp xúc quá nhiều có thể dẫn đến đục thủy tinh thể và melanoma.

Thêm các chất chống oxy hóa vào quy trình chăm sóc da và chế độ ăn uống để giúp tăng cường chức năng da

Thêm các chất chống oxy hóa vào quy trình chăm sóc da và chế độ ăn uống để giúp tăng cường chức năng da. Chất chống oxy hóa là cơ sở để giúp cơ thể trung hòa các gốc tự do và cung cấp một cơ chế phòng ngừa mạnh mẽ chống lại tia UV. Vitamin C, vitamin E, axit ferulic, và trà xanh đều có chứa rất nhiều chống oxy hóa tốt. Vitamin C trong dạng axit L-ascorbic cũng đã được chứng minh giúp kích thích sản xuất collagen – giúp da giảm khả năng bị chảy xệ và nếp nhăn. Tẩy da chết cũng có thể đem lại một số lợi ích bởi vì quá trình này khuyến khích tại tạo tế bào da, giúp loại bỏ các tế bào có nguy cơ bị tổn thương trước khi chúng có thể đột biến. Vậy nên hãy sử dụng tẩy da chết hóa học để giữ cho làn da luôn tươi mới và trẻ trung nhé.

Trên hết, kiểm tra thường niên với bác sĩ da liễu của bạn là điều rất cần thiết. Cuộc hẹn với bác sĩ này sẽ bảo vệ và chăm sóc cho làn da giúp bạn không bị tấn công bất ngờ bởi các tổn thương. Và nó cũng sẽ giúp bạn phát hiện những dấu hiệu đáng ngờ – trước khi quá muộn đấy.